B1, ERK en je publiek (25-8-2017)

Als je je boodschap aan een groot publiek wilt overbrengen, dan moet je helder en eenvoudig zijn. Daar is al een paar jaar een keurmerk voor: het Europees Referentiekader voor de Talen. Het omvat zes niveaus van taalvaardigheid, van heel laag (A1) tot heel hoog (C2).

B1 is het derde niveau en 70% van de bevolking stijgt daar niet bovenuit. Ter illustratie: stel je het taalniveau voor dat je in de Telegraaf aantreft. Taalbureaus ontwikkelen regels om B1 grijpbaar te maken, zoals 'een zin mag maximaal 10-15 woorden bevatten'. Daar ontwikkelen ze software voor, die ook vaktaal en figuurlijk taalgebruik signaleert. Ze waarschuwen: als je site, folder, brief niet B1 is, dan is het verspilde moeite, weggegooid geld.

Is dat terecht? Ja en nee. In het algemeen moet je het je lezer niet moeilijker maken dan strikt noodzakelijk. In drie punten:

• Gebruik geen vaktaal als dat niet nodig is.
• Houd je zinnen kort.
• Figuurlijk taalgebruik, dubbelzinnigheid, ironie: alleen als deze geen verwarring veroorzaken.

Maar de zes niveaus van het ERK zijn in boterzachte termen omschreven, zoals 'Ik kan een klacht uiten, aannemen, doorgeven' (B1). Ik denk dat dat op alle niveaus kan, van 'dit werkt niet' (A1?) tot 'ik heb mij nog niet kunnen verblijden in een onberispelijk functioneren van onderhavig mechaniek' (C2?). Vraag is wat je zo meet: woordenschat en grammaticale correctheid of effectiviteit van de taaluiting?

'Alles moet B1' is de gedachte. Daar ligt mijn tweede bezwaar: iemand die gewend is aan taalniveau C2 heeft er wellicht helemaal geen behoefte aan te worden aangesproken op B1-niveau. De boodschap komt mogelijk niet aan, omdat die persoon niet geprikkeld wordt om 'm aan te nemen. Vandaar mijn vierde punt:

• Houd rekening met je publiek.

Probeer zo veel mogelijk te weten te komen van je lezer en schrijf van daaruit verder. Schrijf je voor een C2-publiek, zet dan niet het B1-mes in je tekst. Schrijf je voor een zeer divers publiek, gebruik dan structuur om individuele lezers te helpen. Zet de belangrijkste mededeling vooraan in de alinea en verwijs gevorderde lezers snel door naar het volgende stukje informatie. Gebruik de rest van de alinea om de rest van je lezers verder te informeren.

En geef altijd een uitweg: een mailadres of telefoonnummer om extra informatie te vragen.